آسم

آسم

چکیده:

بيماري آسم، بيماري مزمني و غير واگير و شایعی است كه به شدت زندگي افراد مبتلا را تحت تأثير قرار مي دهد .

در واقع افزايش تحريك پذيرى و حساسيت مجارى هوايى به محرك هاى داخلى و خارجى سبب ايجاد التهاب در راه هاى هوايى مى شود كه به صورت انقباض و تنگى گسترده مجارى هوايى تظاهر مى كند و در اين حالت است كه بيمار به دليل تنگى شديد راه هاى هوايى دچار تنگى نفس و سرفه مى شود

یافته ها :

از جستجوي اينترنتي، از مجموعی از مقاله، پايان نامه و گزارش تحقيق در كشور،  نتايج پژوهش كه در فاصله سالهاي 1378 تا کنون به انجام رسيده و منتشر گرديده بود، انتخاب گرديد.

نتیجه گیری :

بيماران مبتلا به آسم در مقايسه با افراد غير مبتلا اضطراب، افسردگي،  استرس بیشتری تجربه می کنند.

همچنين افراد مبتلا به بيماري آسم نسبت به افراد غير مبتلا، از سبك مقابله اي هيجان مدار بيشتر استفاده مي كنند و خشم انگيختگي، موقعيت هاي خشم انگيز، نگرش خصمانه و خشم دروني بيشتري را تجربه مي كنند.

با توجه به اطلاعات در دسترس به نظر ميرسد شيوع علائم آسم در كشور بالاتر از ميانگي نهاي جهاني است. همچنين شيوع علايم آسم و هزين ههاي بهداشتي، اجتماعي و اقتصادي آن در كشور رو به افزايش است.

واژگان کلیدی : آسم، اختلالات سایکوسوماتیک، سیستم های مغزی،استرس،اضطراب

مقدمه :

تاثیر حالت روانی بر کنش های بدن از دیرباز مورد توجه بوده است، اما در اوایل قرن بیستم بیشتر مورد توجه قرار گرفت که نتیجه آن توجه فزاینده به اهمیت عوامل روانشناختی در تاریخچه اختلال ها، پیشگیری از ناتوانی در بیماری ها و پیشرفت سیر درمان بوده است .

آسم(Asthma) بيماري شايعي است كه ازهر ۱۰ كودك يك نفر و از هر ۲۰ بزرگسال يك نفر را مبتلا مي كند. آسم ششمین علت بستری شدن بیماران در بیمارستان می­باشد و بیش از 40 درصد بزرگسالان مبتلا هر ساله حداقل یکبار یا بیشتر به علت حملات آسم به بخش اورژانس مراجه می­کنند. (ماهوتی و طوافیان، 1394) بسياري چنين مي انديشند كه آسم بيماري است كه از دوران طفوليت شروع مي شود اما ممكن است آسم در هر سني بروز كند. (سادوک، 2003).  همچنين ممكن است در سال هاي نوجواني بهتر شود و يا كاملا از بين برود ، اما نزديك به ۵۰% كودكان مبتلا به آسم هنوز در بزرگسالي نيز مشكلاتي خواهند داشت. ممكن است آسم در افراد يك خانواده ديده شود. اما بستگان اغلب بيماران ، مبتلا به آسم نيستند . (سادوک، 2003 ) آسم علاج قطعي ندارد اما قابل كنترل است  به طوري كه مي توان از بروز حمله هاي آسمي پيشگيري كرد. (جلیلی، 1389).

آسم به عنوان یک بیماری مزمن ,روند و کیفیت زندگی , عملکرد روانی- اجتماعی و پیشرفت اقتصادی افراد را به شدت تحت تاثیر قرار میدهد. این بیماری یک عامل مهم غیبت از مدرسه و کار در جهان است و 15 ملیون نفر در جهان به دلل آسم دچار از ار افتادگی میشود.. اكثر افراد مبتلا به آسم با درمان مناسب و منظم بدون غيبت از مدرسه يا كار مي توانند به زندگي طبيعي خود ادامه دهند و حتي از ورزش و شركت در ديگر تفريحات لذت ببرند .طق آمار وزارت بهداشت  , درمان و آموزش پزشکی تا کنون , 10 درصد از جمعیت ایران مبتلا به آسم می باشند .آسم در ایران رتبه دهم و در جهان رتبه 25 را از لحاظ سال های از دست رفته عمر دارد .از عوامل  موثر در بروز آسم ،ژنیتیک ، شهرنشینی, ورزش, عفونت های ویروسی , آلودگی هوا, تماس با دودسیگار, مصرف غذای آماده و عوامل روان شناختی میباشد .
آسم یک بیماری فرخ تنفسی است که با دوره هایی از انسداد قابل برگشت جریان هوا در راه های تنفسی مشخص می گردد که طی آن علائمی نظیر سرفه ، تنگی نفس و خس خس سینه رخ می دهد. (رضایی، نشاط دوست، وکیلی، امرا و مولوی، 1391). آسم یک کلمه یونانی قدیمی و به معنی نفس زدن است. به طور کلی در بیماران آسمی تماس راه های هوایی، افزایش واکنش نسبت به محرکهای مختلف (که در انسان های طبیعی این واکنش دیده نمی شود) را نشان می دهد به دنبال این محرک یک افزایش تحریکپذیری در راه های هوایی این ها به وجود می آید و متعاقب آن راه های هوایی تنگ شده و نفس کشیدن برای فرد مشکل می شود.  آسم به عنوان یک بیماری سایکوسوماتیک (psychosomatic), ابعاد جسمی و روانی مختلفی دارد که بر هم اثر دارند و عوامل روان شناختی با آمادگی ابتلا به آسم تداخل نموده , بر نشانه های بیماری و کنترل آن تاثیر میگذارد .ا فرادی  اضطراب یا افسردگی بالای دارند بیشتر مبتلا به آسم بودند .

Gray  سه سيستم هيجاني پيشنهاد مي كند :

Behavioral activation system) BAS)  يا سيستم فعال ساز رفتاري با عاطفه مثبت مرتبط است و با تمايلات رفتاري مثبت، برو نگرايي و تكانش گري مشخص مي شود

Behavioral inhabition system)  ) یا سيستم بازداري رفتاري با تمايلات رفتاري ترس و انفعال مانند درون گرايي، افسردگي و اضطراب مشخص مي شود حساسيت Bis  هيجان منفي در موقعيت هاي پر استرس و مقابله نافعال و ضعيف فرد را پيش بيني مي كند. مطالعات متعدد ارتباط BIS را با عواطف منفي نشان داده اند.

سومين سيستم، سيستم جنگ و گريز است كه خشم، ترس و عصبانيت را توليد ميكند . از آن جا كه فعاليت هر سيستم با هيجانات خاصي مرتبط است، فعال شدن اين سيستم ها مي تواند در بروز اختلالاتي مانند اختلالات سايكوسوماتيك مؤثر باشد. علاوه بر اين به خاطر حساسيت دستگاه تنفسي، هر گونه تغيير در محيط يا شرايط هيجاني مانند اضطراب، ترس و خشم، موجب انسداد مجاري سينه، افزايش تعداد تنفس، سرفه و تغيير فشار خون مي شود. BIS  و BAS   تحت تأثير شاخه سمپاتيك از سيستم عصبي خودكار ANS یا (autonomic nervous system ) هستند و عملكرد متضادي دارند.

آسم يك مؤلفه رواني- اجتماعي دارد و مطالعات مختلف ارتباط بازداري رفتاري، اضطراب و افسردگي را با آسم نشان داده اند.   اين نتايج حاصل سه نوع مطالعات است    . اول  مقايسه بين افراد مبتلا و غير مبتلا به آسم مي باشد. براي نمونه  kim و همكاران گزارش داده اند كه كودكاني كه در شرايط ناآشنا، الگوي بازداري رفتاري نشان مي دهند، بيشتر به آسم مبتلا مي شوند.  دسته دوم از مطالعات با ارزيابي  عوامل مرتبط با شدت بيماري، ارتباط بين اضطراب و آسم را بسيار قوي گزارش كرده اند . سومين دسته از مطالعات، از روش آينده نگر استفاده كرده اند. (برونر وهمکاران، 1395)

استرس ناشي از بيماري مي تواند پيامدهاي وسيعي بر عملكرد و كيفيت زندگي افراد بگذارد. سازگاري با بيماري هاي مزمن تنها به جدي بودن بيماري بستگي ندارد، بلكه تحت تأثير توان فرد براي ارزيابي و واكنش به استرسورها است.

مشخصه ای لازم برای تشخیص و درمان آسم در سال 1991 مطرح شد و مجدداً در سال 1997 به بیان امروزی مطرح شد.. عوامل روان­شناختی موثر بر مشکلات جسمانی شامل مواردی چون اختلال­های افسردگی، نشانه­های روانی (مانند اضطرابی که آسم را تشدید می­کند) و صفات شخصی (مانند خصوم و برون­گرایی) می­شوند که می­توانند در درمان اختلال­ ایجاد کنند یا مخاطرات سلامتی اضافی به وجود آورند یا نشانه­های بیماری را تشدید کنند (رضایی، نشاط دوست، وکیلی، امرا و مولوی، 1391).  شواهد پژوهشی متعدد حاکی از آن است که عوامل روانی-اجتماعی نقش بسیار مهمی در بیماری آسم بازی می­کنند. عوامل روان­شناختی در بسیاری از موارد به عنوان عوامل زمینه ساز این بیماری در نظر گرفته می­شوند. توجه به شیوع همزمان اختلالات روانی در مبتلایان به آسم حائز اهمیت است. پژوهش­ها حاکی از آن است که افراد مبتلا به آسم دو برابر افراد عادی که این بیماری را ندارند مشکلات روان­شناختی را تجربه می­کنند. شیوع گسترده علائم آسیب شناسی روانی مخصوصا اضطراب افسردگی در بین بیماران مبتلا به آسم در پژوهش­های متعددی گزارش شده است. علائم آسیب­شناسی روانی خواه زمینه ساز و مقدم بر شروع آسم باشند و خواه در طول ابتلا به آسم به وجود آید زندگی این بیماران را تحت تاثیر قرار می­دهد (داف[1]، 2001).

پژوهش­های متعدد حاکی از آن است که تکنیک­های روان درمانی در کاهش نشانه­های روانی و حملات بیماری آسم و همچنین کاهش سطح افسردگی و اضطراب از اثربخشی قابل ملاحظه ای برخوردار است (رضایی و همکاران، 1391). بر اساس تئوری تعامل بین ذهن و بدن، اعتقاد بر این است که درمان های روانشناختی ممکن است در بهبود حال بیماران آسم مفید باشد(طلایی و همکاران، 1390). آسم اصطلاحی است که برای توصیف بیماری ای به کار می رود که مشخصه آن، حملاتی از تنگی نفس است که به علت باریک شدن متناوب مجاری هوایی یا لوله های برونش (در ریه ها) ایجاد می شود. عوامل و فاکتورهای مختلفی در ایجاد آسم دخالت دارند. (محرری و همکاران، 1392). همچنین این عوامل از فردی به فرد دیگر متفاوت می باشد.  در ایجاد آسم سلول هایی مثل یاخته های ماستوسیت، ائوزینوقبل ها، لنفوسیت های تی، ماکرو فاژها، نوتروفبل ها و سلول های ابی تلینال نقش مهمی دارند .
اکثر افراد از بیماری آسم به عنوان حملاتی از تنگی نفس همراه خس خس که در کودکان و بزرگسالان رخ می دهد یاد می کنند. این حملات می تواند در هنگام فعالیت و یا در هنگام استراحت ایجاد شود و ممکن است خفیف یا شدید باشد. (رضایی و همکاران، 1390). علائم شایع حین حمله حاد آسم عبارتنداز تنگی نفس، احساس سنگینی در قفسه سینه حین باز دم، سرفه مخصوصاً به هنگام شب، دفع خلط غلیظ، شفاف و زرد، تند شدن تنفس و انقباض عضلات گردن و اگر حمله آسم شدید باشد علائمی نظیر خستگی مفرط، آبی رنگ شدن پوست و تنفس صدادار مانند خر خر کردن و اختلال هوشیاری نیز مورد انتظار است خس خس سینه و تنگی نفس از شناخته شده ترین علایم بیماری آسم می باشند و معمولاً به طور متناوب در هنگام مواجهه با عوامل تحریک کننده بروز می کنند. با این حال تنگی نفس می تواند بدون خس خس سینه هم در افراد مبتلا به آسم دیده شود موسوی­مدنی و همکارن (1389).
یکی از علایمی که اغلب افراد، آن را بعنوان یک علامت آسم نمی شناسد، سرفه است. این سرفه می تواند خشک و یا خلط دار باشد و معمولاً شبها یا در هنگام فعالیت ورزشی ایجاد می شود.  در بسیاری از موارد، سرفه ای که به علت بیماری آسم ایجاد شده است را به حساب بیماری برونشیت می گذارند، در حالیکه برونشیت معمولاً با تجویز داروهای آنتی بیوتیک درمان می شود اما این داروها در درمان آسم، هیچ نقشی ندارند. بروز بیشتر از دو دوره سرفه پایدار (با یا بدون خس خس سینه یا تنگی نفس)باید وجود بیماری آسم را مطرح نماید. یکی دیگر ازعلائم احساس سنگینی در قفسه سینه است .

 همچنین بعضی از افراد از عوامل شروع کننده حملات آسم مثل گرده گیاهان، دود و گرد و غبار و حیوانات، اطلاعاتی دارند

مواد و روش ها :

جامعه آماري تحقيق حاضر  افراد مبتلا به آسم و افراد  تشكيل مي دادند.در ابتدا با جستجوی ینترنتی در پایگاه های اطلاعاتی داخلی نظیر Irandoc,SID,Magiran,… با استفاده از کلمات کلیدی آسم، شیوع،اختلالات روان تنی و نیز موتور جستجوی Google با استفاده از کلمات کلیدی آسم، شیوع، سایکوسوماتیک ، ایران نسبت به تمام مقالات منتشر شده در مجلات معتبر داخلی و خلاصه مقالات همایش های داخلی همچنين نتايج منتشر شده تحقيقات كشوري، تمامي  پايان نامه هاي موجود كه به نحوي به ارزيابي و بررسي شيوع و نوروسایکلوژی بيماري آسم در مناطق مختلف كش ور نموده بودند ، اقدام و تمامي آنها استخراج گرديدند در مرحله بعد با جستجو در پايگاه اطلاعاتي pubmed  با استفاده از كلمات كليدي asthuma,psychosomatic,… تمامي مقالات منتشر شده در مجلات بين المللي و خلاصه مقالات همايش هاي خارجي در زمينه شيوع آسم در ايران استخراج گرديد

یافته ها :

بحث و نتیجه گیری :

 در پژوهش حاضر استرس ،  اضطراب ، سیستم های مغزی و موفه های آن پاسخ به سائق جستجوی تفریح و شادی  سبک های مقابله ای و خشم و خصومت افراد مبتلا به آسم مورد بررسی قرار گرفت .افرادی که مبتلا به آسم هستند نسبت به کسانی که مبتلا به آسم نیستند دارای  استرس و اضطراب بیشتری هستند . مطالعه اي نشان داد كه 34 درصد از افراد مبتلا به آسم دچار اختلالات اضطرابي هستند. همچنين حملات پانيك 25 درصد، هراس از مكان هاي باز 12 درصد و اختلال اضطراب تعميم يافته 9 درصد در افراد مبتلا به آسم بيشتر از جمعيت عادي رخ مي دهد. توجه به نشانه هاي روان پزشكي در مديريت آسم ضرورت دارد؛ چرا كه شيوع بالاي اختلالات اضطرابي در اين افراد با افزايش مشكلات سلامت همراه است . اگر چه مكانيزم هاي زيربناي رابطه اضطراب و آسم ناشناخته است، همواره مطالعات وجود يك اختلال اضطرابي را به افزايش نشانه هاي آسم، محدوديت حركت و نگراني هاي مرتبط با آسم در افراد مبتلا به آسم ارتباط داده اند .

شكل1. مدل ميانجي پيشنهاد شده [برگرفته از مقاله و همكاران (McGrady

نتيجه به دست آمده بر اساس تئوري حساسيت و پاداش  Gray  قابل تبيين است؛ چرا كه سيستمBIS  اساس اضطراب مي باشد و عملكرد اضطراب به دو مكانيسم BIS  اشاره دارد. اول اين كه حساسيت بالاي برخي از نواحي غير از سيستم  جداري- هيپوكامپي، موجب اضطراب م يشود   . دوم اين كه بيش فعالي سيستم جداري- هيپوكامپي و آميگدال باعث افزايش ارزيابي هاي تهديدآميز از محرك هاي محيطي مي شود كه نتيجه آن بازداري از رفتارهاي غالب و ارزيابي تهديد مي باشد. يكي از مكانيزم هاي مرتبط با BIS  در آسم، محور HPA (hypothalamic pituitary adrenal axis) (هيپوتالاموس، هيپوفيز و آدرنال است. بازداري رفتاري به كند شدن واكنش كورتيزول مي انجامد و مطالعات متعدد با بررسي ميزان كورتيزول در واكنش به استرس، بدتنظيمي محور HPA  را در افراد مبتلا به آسم و ساير اختلالات آتوپيك نشان داده اند. اين بدتنظيمي موجب  حساسيت زدايي گلوكوكورتيكوئيدها  و كاهش سركوب فرايندهاي التهابي در آسم مي شود . از جمله روش هاي مناسب براي درك نقش BIS   و HPA  در بروز و تشديد آسم، مدل حيواني مي باشد .

همچنين اين پژوهش نشان داد كه سبك هاي مقابله اي افراد مبتلا به آسم و افراد غير مبتلا تفاوت دارد. به عبارت ديگر افراد مبتلا به آسم بيشتر از مقابله هيجان مدار استفاده مي كنند( Scharlooو همكاران(

  نتيجه ديگر پژوهش نشان داد كه افراد مبتلا به آسم، خشم انگيختگي، موقعيت هاي خشم انگيز، نگرش خصمانه و خشم دروني بيشتري نسبت به افراد غير مبتلا دارند .  اين بدين معني است كه ويژگ يها و شرايط فرد خشمگين در ابتلاي اين افراد به آسم دخيل است و از سويي، افراد مبتلا به آسم به لحاظ شاخص هاي خشم، شرايط نامطلوب تري از افراد  بهنجار دارند. ارتباطي بين خشم بيروني با آسم يافت نشد . در نتيجه افرادي كه توانايي تخليه هيجاني دارند، كمتر در معرض بيماري هاي رواني هستند.  تجربه هيجان منفي به خصوص خشم و خصومت، باعث تحريك اعصاب  خودمختار به ويژه اعصاب سمپاتيك و در نتيجه انبساط و انقباض مجاري هوا و بروز و تشديد آسم ميشود .

تشکر وقدر دانی :

از همكاري استاد محترم و عزیز اقای دکتر سعید ملیحی الذکرینی کمال تشکر و قدر دانی دارم.

منابع :

رضایی، فاطمه، کجباف، محمدباقر، وکیلی زارچ، نجمه، دهقانی، فهیمه. (1390). اثربخشي درمان شناختي- رفتاري مديريت استرس بر سلامت عمومي بيماران مبتلا به آسم، مجله دانش و تندرستی، 6(3): 15-9.

مومنی، فرشته، شهیدی، شهریار، موتابی، فرشته، حیدری، محمود. (1393). نقش تشخیصی نقص در تنظیم هیجانی، ذهن آگاهی و خود دوست داری در زنان مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر وزنان عادی. فصلنامه پژوهش های نوین روانشناختی، 9 (34): 172-147.

معصومیان، سمیرا، گلزاری، محمود، شعیری، محمدرضا، مومن زاده، سیروس. (1391). اثربخشي برنامه كاهش استرس مبتني برذهن آگاهی(MBSR) بركاهش افسردگي بیماران مبتلا به کمر درد مزمن. فصلنامه علمی پژوهشی بیهوشی و درد، 3(2): 89-82.

والا، محبوبه، محمودی، محمدرضا، رزمنده، رضوان، رامبد، کاملیا، اصفهانی، انسیه، قدسی قاسم آبادی، ربابه. (1394). آموزش گروهی کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی بر افسردگی، اضطراب، استرس و اعتماد به نفس و هموگلوبین در زنان جوان مبتلا به دیابت نوع 2. مجله­ی غدد درون ریز و متابولیسم ایران، 17(5): 390-382.

نریمانی، محمد، آریاپوران، سعید، ابوالقاسمی، عباس، احدی، بتول. (1390).

جهانگیرپور، مهسا، موسوی، سید ولی الله، رضایی، سجاد، خسروجاوید، مهناز، سالاری، ارسلان. (1392). اثربخشی درمان گروهی ذهن آگاهی  بر کاهش علایم آسیب شناسی روانی و تغییرات الکتروکاردیوگرافی در افراد مبتلا به بیماري عروق کرونر قلب،مجله اصول بهداشت روانی، 15(4): 273-263.

کافی، موسی، افشار، حمید، مقتدایی، کمال، آریاپوران، سعید، اثربخشي آموزش شناخت درماني مبتني بر ذهن آگاهي بر علائم روان شناختي زنان مبتلا به نشانگان روده تحريك پذير. (1392). نشریه کومش، 15(2): 264-255.

. عباسي رنجبر ز. شيوع علائم آسم در كودكان. مجله دانشگاه علوم پزشكي گيلان، 1384 ؛ دوره 14 ، شماره 56 ، صفحات 1 تا 9

1. Brunner LS, Smeltzer SC, Bare BG, Hinkle JL, Cheever KH. Brunner and Suddarth's textbook of medicalsurgical

nursing. 12th ed. London: Lippincott Williams & Wilkins; 2009.

2. Fauci AS, Eugene B, Hauser SL, Longo DL, Loscalzo Joseph JJ. Harrison's principles of internal medicine. 17th

ed. New York, NY: McGraw-Hill; 2008.

3. Friedman MS, Powell KE, Hutwagner L, Graham LM, Teague WG. Impact of changes in transportation and

commuting behaviors during the 1996 Summer Olympic Games in Atlanta on air quality and childhood asthma.

JAMA 2001; 285(7): 897-905.

4.Yorke J, Fleming S, Shuldham C. Psychological interventions for children with asthma. Cochrane Database Syst

Rev 2005; (4): CD003272.

5. Matthews G, Gilliland K. The personality theories of H.J. Eysenck and J.A. Gray: a comparative review.

Personality and Individual Differences 1999; 26(4): 583-626.

6. Beauchaine T. Vagal tone, development, and Gray's motivational theory: toward an integrated model of

autonomic nervous system functioning in psychopathology. Dev Psychopathol 2001; 13(2): 183-214.

7. Meyer B, Olivier L, Roth DA. Please don't leave me! BIS/BAS, attachment styles, and responses to a relationship

threat. Personality and Individual Differences 2005; 38(1): 151-62.

8. Fauci AS, Eugene B, Hauser SL, Longo DL, Loscalzo Joseph JJ. Harrison's principles of internal medicine. 16th

ed. New York, NY: McGraw-Hill; 2005. p 946.

9. Rosenkranz MA, Busse WW, Johnstone T, Swenson CA, Crisafi GM, Jackson MM, et al. Neural circuitry

underlying the interaction between emotion and asthma symptom exacerbation. Proc Natl Acad Sci U S A 2005;

102(37): 13319-24.

10. Heponiemi T. Physiological and emotional stress reactions: the effects of temperament and exhaustion [Thesis].

Helsinki: University of Helsinki; 2004. p. 138-43.

11. Wright RJ, Rodriguez M, Cohen S. Review of psychosocial stress and asthma: an integrated biopsychosocial

approach. Thorax 1998; 53(12): 1066-74.